خبرگزاری مهر – گروه سلامت: هوای پاک و طب ایرانی دو جنبه مهمی از فرهنگ‌ها و تاریخ‌های مختلف هستند که تأثیر زیادی بر سلامتی و رفاه انسان‌ها داشته‌اند. یکی از بزرگ‌ترین پزشکان و فیلسوفان در تاریخ اسلام، شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا، نیز تأکید بسیاری بر ارتباط میان هوای پاک و سلامت جسم و روح داشته است.
هوای پاک و هوای ناپاک تفاوت‌های مهمی در ترکیبات و اجزای خود دارند. ترکیبات هوای پاک بیشترین تمیزی و کمال را دارند و به‌صورت عمدتاً بی‌رنگ و بی‌بو هستند. در مقابل، هوای ناپاک به وجود آلاینده‌ها و ترکیبات زیان‌آور دیگر برمی‌گردد که ممکن است برای سلامت انسان مضر باشد.
در همین راستا خبرنگار مهر با مهشید چایچی سرپرست معاونت توسعه سلامت دفتر طب ایرانی و مکمل و دکترای تخصصی طب ایرانی گفتگویی داشته است.
چرا هوای آلوده برای بدن ضرر دارد؟
چایچی: هوا اولین ضرورت زندگی در طب ایرانی است. هرگونه اختلالی در روند تنفس ایجاد شود، سلامت بدن را به‌طور جدی تهدید خواهد کرد. امروزه ثابت شده که آلودگی هوا عامل تشدید بیماری‌های قلبی، تنفسی، نازایی، سقط جنین، سرطان و حتی آپاندیسیت است و برخی اوقات موجب بروز مرگ آنی شده است.
مشکلات دیگر مثل اختلال در بینایی، تاری دید، خستگی و سردرد نیزدر اثر آلودگی هوا بروز پیدا می‌کند. این اختلال اگر حاد باشد، به‌سرعت ظاهر می‌شود؛ اما اگر مزمن باشد، مشکلاتی ایجاد می‌کند که حتی ممکن است از دید پزشک هم دور بماند. مانند خستگی مزمن و سردرد که امروزه به علت آلودگی هوا در شهرهای بزرگ بسیار شایع شده است.
به طور قطعی مشکل آلودگی هوا نیاز به توجه مسئولین امر دارد ولی عموم مردم می‌توانند در پیشگیری از آثار این مشکل دست کم برای سلامت خودشان نقش داشته باشند؛ حتی گاهی افراد مجبور می‌شوند برای کم کردن ضرر هوا بر سلامتی، محل سکونت خود را تغییر دهند. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت هر سال بیش از ۲ میلیون نفر در اثر آلودگی هوا می‌میرند. شایع‌ترین علل این مرگ‌ها ناشی از بیماری‌های قلبی و ریوی حملات آسم و آلرژی است.
بنابر این بهتر باشد منتظر حل شدن مشکل آلودگی هوا نمانیم و با کمک گرفتن از روش‌های ساده و در دسترس مبتنی بر آموزه‌های طب ایرانی دست کم تأثیر و عوارض آلودگی هوا بر سلامتی را به کمترین حد ممکن برسانیم.
بر اساس مبانی طب ایرانی تغییرات هوا به دو دسته تغییرات طبیعی (ناشی از فصل‌های سال) و تغییرات غیر طبیعی تقسیم می‌شود. تغییرات غیر طبیعی نیز به دو زیرشاخه تغییرات بیماری‌زا و تغییرات غیر بیماری‌زا تقسیم بندی می‌شود. از موارد تغییرات غیر طبیعی که با طبیعت مخالف بوده و بیماری‌زاست، بحث هوای آلوده است که عوامل متعددی می‌تواند در ایجاد آن نقش داشته باشد.
بر اساس آموزه‌های طب ایرانی در شرایط آلودگی هوا، با رعایت سایر اصول ضروری برای حیات و اصلاح سبک زندگی می‌توان جلوی اثرات و ضرر هوای نامناسب بر سلامتی را گرفت و عوارض آن را به کمترین حد رساند.
طب ایرانی چه توصیه‌هایی از نظر تغذیه‌ای در این ایام و آلودگی هوا دارد؟
چایچی: در طب ایرانی سیستم هوشمند بدن با سبک زندگی درست تقویت می‌شود تا بتواند سلامت بدن را حفظ کرده و در شرایط ناگوار زنده بماند. توصیه‌های طب ایرانی اغلب پیشگیرانه و در راستای تقویت اعضای مهم بدن و دفع ضرر مواد سمی موجود در هوا است. با توجه به اثرات آلودگی هوا بر قلب، تعداد زیادی از توصیه‌های غذایی و دوایی طب ایرانی در راستای محافظت از قلب و ریه است.
استفاده از خوراکی‌های مفرح قلب مانند سیب، به، زعفران و گل محمدی یا گلاب به شکل ترکیبی یا تک تک یکی از در دسترس‌ترین خوراکی‌های خوشمزه به نام فالوده سیب را به ذهن میاورد که به عنوان میان وعده یا شام قابل توصیه است. در مطالعات جدید هم ثابت شده که این خوراکی‌ها با اثرات آنتی‌اکسیدانی خود می‌توانند از قلب محافظت کنند. استفاده از لیمو، نارنگی، نارنج، نارگیل، پسته، برگ کاهو، انار، زرشک و برگ گشنیز هم می‌تواند به کاهش اثر هوای آلوده کمک کند.
افراد به یاد داشته باشند در هوای آلوده ضرر یبوست بیشتر از شرایط عادی است. بنا بر این استفاده از میوه‌های ملین مانند آلو بخارا و تمبر هندی، به عنوان چاشنی در سوپ یا خوراک سبزیجات و همچنین دانه خاکشیر در آب گرم به صورت ناشتا و شیرگرم همراه دارچین، هل و گلاب هم می‌تواند به دفع سموم ناشی از هوای آلوده کمک کند.
چه دمنوش‌هایی در ایام آلودگی هوا مناسب است؟
چایچی: دم‌نوش‌های مفرح قلب مانند دم‌نوش گل سرخ، سیب، به، زعفران، هل، سماق، لیمو یا لیمو عمانی می‌توانند به شکل تکی یا ترکیبی با توجه به مزاج فرد استفاده شوند. مطالعات جدید نشان‌دهنده آن است که داروهای شادی آور به روش مقابله با استرس اکسیداتیو می‌توانند اثر محافظ قلبی داشته باشند.
همچنین تعدادی از گیاهان دارویی یا داروهای ترکیبی سنتی که در هوای آلوده توصیه شده‌اند دارای اثرات ضدالتهابی، تقویت سیستم ایمنی یا ضد میکروبی هستند که می‌توان از آنها استفاده کرد؛ به عنوان مثال دم‌نوش‌های دارای خاصیت ضد التهابی مانند دم‌نوش بابونه، پونه، نعنا و آویشن نیز می‌تواند در این شرایط مفید باشد. البته بهتر است در مصرف خوراکی‌ها و دم‌نوش‌ها شرایط مزاجی هر فرد مد نظر قرار گیرد.
توصیه طب ایرانی برای کودکان و افرادی که آسم دارند چیست؟
چایچی: ماندن در خانه و دوری از آلودگی هوا اولین و ساده‌ترین توصیه‌هاست که در طب ایرانی هم بر آن تاکید شده است. شستشوی مرتب حلق، بینی و دهان با آب ولرم و پاکسازی محیط با جوشاندن مخلوط سرکه یا قرار دادن پیاز در محیط به عنوان پیشگیری می‌تواند مفید باشد. درست جویدن غذا و تمرکز هنگام خوردن غذا؛ کم کردن حجم غذا و تنقلات؛ پرهیز از پرخوری و در هم خوردن چند نوع غذا در یک وعده، از نکات کلی است که در تمام شرایط لازم است به آن توجه شود و رعایت نکردن آن می‌تواند همه بویژه کودکان را مستعد خطرات آلودگی هوا کند. زیرا توجه نکردن به آداب خوردن باعث تجمع سموم در بدن شده و مشکلات آلودگی را چند برابر می‌کند. غذای مصرفی باید سبک، کم حجم ولی مقوی باشد.
بنا بر این استفاده از سوپ سبزیجات با گوشت پرندگان کوچک و چاشنی نارنج توصیه می‌شود. بهتر است از خوردن فست‌فود و غذاهای حاوی گوشت و روغن زیاد، شیرینی، میوه‌های خیلی آبدار مثل خیار و هندوانه خودداری شود. در این ایام پوشاندن سر در سرما و بعد از حمام؛ استفاده از ماسک در صورت ضرورت خروج از منزل و داشتن خواب کافی و مناسب شبانه از نکاتی است که نباید فراموش شود.
کودکان و حتی بزرگسالان باید از ورزش در هوای آلوده پرهیز کرده و ورزش‌های ملایم و متعادل در فضای بسته و به دور از آلودگی انجام دهند. یکی دیگر از توصیه‌ها اضافه کردن کمی سرکه یا لیمو و عسل به آب مثل نوشیدنی سکنجبین است. سایر توصیه‌ها با توجه به علت آسم و نوع سرفه نیاز به بررسی توسط متخصص طب ایرانی و درمان بر اساس شرایط فردی بیمار دارد.
چه گروه‌هایی و بیمارانی در این هوا نباید رفت و آمد داشته باشند؟
چایچی: بدیهی است به علت داشتن طبیعت هوشمند و اعضای کارآمد، ضرر کمتری از آلودگی هوا به افراد سالم می‌رسد. البته به شرط اینکه به طور مستمر و مکرر در معرض هوای آلوده قرار نگیرند. اما افرادی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای و نقص ایمنی هستند به ویژه بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی بیشتر در معرض خطر هستند. کودکان، مادران باردار و سالمندان هم با توجه به آسیب پذیر بودن لازم است از قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا خودداری کنند.
