افسردگی فصلی، یک احساس زودگذر نیست

به گزارش خبرگزاری مهر، نازی ملایری روان‌شناس و مشاور خانواده در رابطه با افسردگی فصلی را نوعی سندرم دانست که با ورود به فصل‌های کم‌نور، به‌ویژه پاییز و زمستان، در بخشی از جامعه پدیدار می‌شود و تأکید کرد: زمانی می‌توان گفت فرد دچار افسردگی فصلی شده است که دست‌کم دو سال پیاپی، علائم افسردگی با کاهش محسوس عملکرد روزانه تکرار شود. وی افزود: افسردگی فصلی با کاهش نور خورشید، افزایش ترشح ملاتونین و کاهش ترشح سروتونین در بدن تشدید می‌شود؛ این تغییرات موجب اختلال در ریتم شبانه‌روزی، کاهش تمرکز، افت انرژی و بی‌حوصلگی می‌شود. اما این تنها عامل نیست، بلکه سبک زندگی، کم‌تحرکی، انزوای اجتماعی و حتی فضای مجازی در تشدید این وضعیت نقش مهمی دارند. این کارشناس، در پاسخ به پرسشی درباره مرز تشخیص افسردگی با خستگی و بی‌حالی روزمره، اذعان کرد: افسردگی، تنها یک حالت زودگذر یا واکنش عاطفی به شرایط نیست؛ بلکه یک سندرم چندوجهی است که مجموعه‌ای از علائم جسمی و روانی را در برمی‌گیرد. برخی افراد تصور می‌کنند؛ چون بی‌اشتها یا کم‌حوصله‌اند یا از معاشرت دوری می‌کنند، افسرده‌اند. درحالی‌که برخی دیگر از افراد که واقعاً دچار افسردگی هستند، ممکن است ظاهراً پرانرژی و اجتماعی باشند؛ آنان معمولاً خود را در کار غرق می‌کنند تا با ناراحتی درونی مواجه نشوند. ملایری با اشاره به آمارهای جهانی تأکید کرد: زنان چهارتا پنج برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلاء به افسردگی فصلی قرار دارند. وی علت احتمالی این تفاوت را در نوسانات هورمونی و عوامل ژنتیکی دانست، هرچند خاطرنشان کرد که هنوز دلیل علمی قطعی برای این تفاوت کشف نشده است. وی درباره شباهت علائم افسردگی فصلی با علائم سندرم پیش از قاعدگی توضیح داد: این دو گروه از علائم در برخی موارد مشابه‌اند اما باید با انجام تست‌های روان‌شناختی و ارزیابی دقیق، از یکدیگر تفکیک شوند. بی‌خوابی‌های مستمر، پرخوری عصبی، تحریک‌پذیری شدید، اضطراب بالا و ناتوانی در حضور در جمع‌های عمومی از جمله نشانه‌های قابل‌تشخیص هستند. این روان‌شناس و مشاور خانواده با اشاره به تجربه کشورهای شمالی مانند سوئد که در بیشتر ایام سال از نور خورشید کمتری برخوردارند، اظهار داشت: در چنین کشورهایی، نرخ ابتلاء به افسردگی فصلی بالاتر است. عدم دریافت کافی ویتامین D و کاهش ترشح سروتونین موجب می‌شود خلق‌وخو به‌شدت افت کند و میل به انزوا افزایش یابد. وی تفاوت افسردگی فصلی با افسردگی مزمن را در مدت‌زمان بروز علائم دانست و افزود: در افسردگی فصلی، علائم محدود به ماه‌های خاصی از سال است و با آغاز بهار معمولاً کم‌رنگ‌تر می‌شود. درحالی‌که افسردگی مزمن، دوره‌ای طولانی‌مدت دارد و درمان آن پیچیده‌تر است.
ملایری با تأکید بر امکان درمان قطعی افسردگی فصلی ادامه داد: اولین گام، تشخیص درست از طریق تست‌های روان‌شناختی است. البته آزمایش‌های آزمایشگاهی هم برای بررسی سطح ویتامین D، امگا ۳ و سایر شاخص‌های جسمی مفید است، اما تشخیص نهایی باید توسط روان‌درمانگر انجام شود. این روان‌شناس و مشاور خانواده افزود: درمان افسردگی، یک فرایند دوسویه است؛ حدود ۴۰ درصد آن به درمانگر و ۶۰ درصد به اراده و همکاری خود فرد بستگی دارد. اگر بیمار داروهای تجویزشده را منظم مصرف کند، در فعالیت‌های اجتماعی و گروهی حضور یابد، ورزش‌های هوازی انجام دهد و خود را در معرض نور طبیعی خورشید قرار دهد، نتیجه درمان بسیار سریع‌تر حاصل می‌شود.
وی راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از افسردگی فصلی را داشتن سبک زندگی فعال، ورزش منظم، پیاده‌روی در هوای آزاد، قرار گرفتن روزانه زیر نور خورشید، موسیقی‌درمانی، خواندن کتاب، حفظ ارتباطات اجتماعی و مراجعه دوره‌ای به مشاور دانست. تأکید وی بر این بود که تنها ماندن، مهم‌ترین عامل تشدید افسردگی است و گفت‌وگو با یک درمانگر می‌تواند ۷۰ تا ۸۰ درصد از بار روانی فرد را کاهش دهد.
این روان‌شناس و مشاور خانواده همچنین در بخش دیگری از برنامه درباره تأثیر فضای مجازی بر سلامت روان گفت: «دیدن تصاویر شاد و پرشکوه از زندگی دیگران در شبکه‌های اجتماعی، باعث مقایسه و کاهش عزت‌نفس در افراد می‌شود. واقعیت این است که بسیاری از این تصاویر نمایشی هستند و با زندگی واقعی تفاوت دارند. کسی که این را نداند، به‌تدریج احساس ناکامی و بی‌ارزشی پیدا می‌کند.»
به گفته ملایری، در چنین شرایطی لازم است افراد هنگام استفاده از فضای مجازی با آگاهی و هوشیاری رفتار کنند و بدانند ایده‌آل‌های تصویری، ساخته ذهن تولیدکنندگان محتواست نه واقعیت زندگی روزمره.
این روان‌شناس و مشاور خانواده در مصاحبه با رادیو گفتگو خاطر نشان کرد: هرچند ممکن است نشانه‌های افسردگی در افراد مختلف متفاوت باشد، اما همه افراد باید نسبت به علائم بدن و روان خود حساس باشند، اگر این علائم چند هفته ادامه یافت، مراجعه به روان‌شناس یا تراپیست ضروری است. خوشبختانه افسردگی فصلی کاملاً قابل‌درمان است، اما مشروط بر اینکه فرد خودش بخواهد و گام‌های تغییر را عملاً بردارد.